کمر درد را نمی‌توان یک بیماری مختص ستون فقرات شناخت چراکه علت کمر درد ممکن است با طیف گسترده‌ای از بیماری مرتبط باشد؛ البته نشانه های کمر درد در بیماران مختلف متفاوت است و پزشکان ارتوپد با بررسی علائم کمر درد می‌توانند منشا درد کمر را شناسایی کنند. علائم کمر درد می تواند شامل درد خفیف کمر، تیر کشیدن کمر، گرفتگی عضلات کمر و موارد دیگر باشد که در انواع کمردردهای خفیف رایج هستند؛ این دسته از کمر دردها با درمان های خانگی کمر و چند روز استراحت درمان می‌شوند. اما در مورد کمر درد مزمن احتمال آسیب به دیسک های کمر، شکستگی مهره‌ها، درگیری ریشه‌های عصبی (تنگی کانال نخاعی) باشد. در این مطلب از سایت دکتر مثبت به بررسی دقیق تر این موضوع می‌پردازیم.
علائم کمردرد؛ علائم خفیف تا خطرناک‌ترین نشانه‌های کمر درد
انواع کمر درد بسته به علت کمر درد می‌تواند علاوه بر ایجاد درد در ناحیه کمر با دردهای دیگری همراه باشد. درواقع در تشخیص کمر درد مواردی که می‌تواند پزشک را در بررسی بیمار بدرستی راهنمایی کند علائمی است که در کنار درد کمر بروز پیدا می‌کنند. این علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- بی حسی دست و پا
- بی حسی ناحیه نشیمنگاه
- عدم کنترل ادرار و یا مدفوع
- درد ساق پا
- تب و بروز علائم عفونت در بدن
احساس درد در ناحیه کمر از شیوع بالایی برخوردار است و شاید کمتر کسی در طول زندگی حداقل چندباری به کمر درد مبتلا نشده باشد. تقریبا بیش از 90 درصد از انواع کمر دردها با درمان خانگی کمر درد، استراحت، مصرف قرص کمر درد و تغییر سبک زندگی بهبود می‌یابند.
چرا دچار کمردرد می شویم؛ کمردرد مکانیکی، التهابی و عصبی
ستون مهره ها که مهم‌ترین عامل در ایجاد انواع کمر دردها هستند از 33 مهره تشکیل شده است که درون آن حفره‌ای قرار دارد؛ این حفره محل عبور کانال نخاعی است که اعصاب نخاعی از آنجا به سراسر بدن منتقل می‌شوند. دقیقا به همین دلیل است که درد کمر ممکن است در نواحی مختلف بدن بروز پیدا کند. در برخی مواقع عامل ایجاد کمر درد به آسیب دیدگی های ستون فقرات مربوط می شود. این بیماری‌ها عبارتند از:
- برآمدگی دیسک کمر: برآمدگی یا لغزندگی دیسک کمر به عارضه‌ای اطلاق می‌شود که کیسه‌های حاوی مواد ژله‌ای که بین مهره‌ها قرار دارند و مانع ایجاد اصطکاک بین مهره‌ای می‌شوند از محل خود جابه‌جا شده و به سمت عقب یا جلو متمایل می‌شوند.
- فتق یا پارگی دیسک کمر: در فتق دیسک دیسک‌های بین مهره‌ای براثر فشار وارد شده دچار پارگی می‌شوند و مواد داخلی آن که ماده‌ای ژله ای مانند است از دیواره سخت خود بر روی اعصاب محیطی می ریزد و به این ترتیب کمر درد شدیدی را در این ناحیه ایجاد می‌کند.
- تنگی کانال نخاعی: تنگی کانال نخاعی عارضه‌ای است که در آن فضایی که درون مهره‌ها قرار دارد و کانال نخاعی که در آن نخاع قرار دارد بتدریج باریک شده و باعث ایجاد فشار بر اعصاب نخاعی می‌شود. این بیماری اغلب در کهنسالان و اغلب به دلیل آرتریت و آرتروز ایجاد می‌شود. البته تنگی کانال نخاعی می‌تواند ناشی از بیرون زدگی دیسک، آسیب‌ها، تومورها و بیماری پاژه نیز باشد.
- سیاتیک: سیاتیک نوعی عصب است که از کمر شروع شده و تا ساق پا امتداد می‌یابد. اگر این عصب در نتیجه دیسک بیرون زده، تنگی کانال نخاعی، اسپوندیلولیستیز و موارد دیگر آسیب ببیند درد خفیف تا شدیدی را در قسمت یک یا دوطرف کمر، لگن و پاها ایجاد می‌کند.
مواردی که مورد اشاره قرار گرفت در دسته بندی کمر درد مکانیکی قرار می‌گیرند. درواقع کمردرد مکانیکی به کمردردی اطلاق می‌شود که تغییر در آناتومی ستون فقرات و دیسک‌ها منجر به ایجاد کمر درد می‌شود. کمردردهای مکانیکی اغلب ناشی از موارد زیر است:
- نشستن به شکل نامناسب و طولانی مدت
- اضافه وزن
- بلند کردن اجسام سنگین
- ورزش غیراصولی
- تصادفات
- پوشیدن کفش نامناسب
- ضعف عضلانی
آرتروز و بیماری های التهابی: کمر درد التهابی با استراحت بهبود نمی‌یابد و اغلب در هنگام صبح و پس از استراحت دردناکترین زمان برای مبتلایان به این عارضه است. بیماری‌هایی که سبب ایجاد کمر درد التهابی می‌شوند آرتریت، اسپوندیلیت آنکیلوزان و آرتروز است.
کمر درد عصبی: برخی از انواع کمردردها ناشی از اضطراب و افسردگی است. درواقع استرس و افسردگی با بالا بردن تنش عضلانی، کاهش خونرسانی و به دنبال آن کاهش اکسیژن به بافت‌ها منجر به ایجاد اختلال در عملکرد طبیعی عضلات می‌شود. این عامل را شاید بتوان علت اصلی کمر درد در جوانان و نوجوانان دانست.
کمردرد زنان
اگرچه کمر درد را نمی‌توان یک بیماری جنسیتی دانست، چراکه حدود 80 درصد از افراد جامعه به درجاتی به کمر درد مبتلا هستند، اما زنان به ابتلا به برخی از بیماری‌های ستون فقرات مستعدتر هستند. آرتروز ستون فقرات، درد دنبالچه و سندرم پیریفورمیس از جمله بیماری‌هایی است که شیوع آن در زنان بیش از مردان است. همچنین سندروم پیش از قاعدگی، اندومترویوز و قاعدگی دردناک می‌تواند منجر به بروز کمر درد در زنان شود.
کمردرد جوانان
بسیاری کمر درد را مختص دوران کهنسالی می‌دانند، اما این روزها بسیاری از جوانان نیز به کمر درد مبتلا هستند. کمر درد جوانان اغلب به دلیل بی تحرکی، رژیم غذایی نامناسب، ورزش غیراصولی، اضافه وزن و عدم توجه به نکات ارگونومیک در محل کار و منزل بوجود می‌آید. البته در بررسی کمر درد جوانان نباید نقش اضطراب و افسردگی را نادیده گرفت.
درمان کمردرد
خوشبختانه بسیاری از انواع کمر درد با استراحت و انجام برخی از درمانهای خانگی بهبود می‌یابند. اما کمردردهای مزمن نیاز به درمان دارویی و در برخی موارد حتی عمل‌های جراحی بسته یا باز کمر دارند. درمانهای خانگی به طور کلی می‌تواند شامل رعایت نکات تغذیه‌ای کمر درد، ماساژ، فیزیوتراپی، استفاده از کمپرس سرد و گرم و موارد دیگر باشد که در ادامه بیشتر به بررسی آن می‌پردازیم.
درمان خانگی کمردرد
درمانهای رایج که اغلب برای تسکین درد کمر می‌توان آنها را انجام داد شامل موارد زیر است:
- استراحت: در برخی مواقع کمر درد ناشی از استفاده بیش از حد و فشار بالای وارد بر کمر است. در چنین شرایطی کاهش فشار، تغییر فعالیت‌ها و سپری کردن ساعت طولانی‌تر در بستر می‌تواند به بهبود درد کمر منجر شود. با این حال استراحت مطلق آن هم برای روزهای متوالی به دلیل ایجاد ضعف عضلانی و کاهش خونرسانی توصیه نمی‌شود.
- کمپرس سرد و گرم: استفاده از کمپرس سرد و گرم می‌تواند به بهبود درد کمر منجر شود، اما در اغلب موارد به این دلیل که بیش از حد در دسترس است و یک درمان ارزان تلقی می‌شود نادیده گرفته می‌شود. سعی کنید برای کاهش درد به طور متناوب از کمپرس سرد و گرم به مدت 15 تا 20 دقیقه استفاده کنید.
- ماساژ: ماساژ ملایم کمر با افزایش خونرسانی منجر به تسکین و ترمیم سریعتر بافت‌های آسیب دیده می‌شود و به این ترتیب در کمردردهای خفیف و بعضا کمر درد حاد کمک‌کننده است.
- پماد کمر درد: پمادهای متفاوتی در بازار برای کاهش دیسک کمر و کمر درد توصیه می‌شوند. البته مکانیزم هر یک می‌تواند متفاوت باشد. برخی از پمادها حاوی مواد ضدالتهابی هستند و این درحالیست که برخی دیگر از پمادهای کمر با خنک کردن ناحیه منجر به تسکین درد می‌شود.
- ورزش کمر درد: انجام ورزش برای کمر درد کمک می‌کند تا عضلات قدرتمند شده و انعطاف بیشتری بیابند و به این ترتیب هم روند بهبود آسیب دیدگی‌ها افزایش یابد و هم شانس آسیب دیدگی آن کم شود. به طور کلی در یک روتین ورزشی که برای کاهش کمر درد توصیه می‌شود انواع فعالیت ایروبیک، قدرتی و انعطافی لازم است.
- قرص مسکن کمر: یکی از درمانهای رایج برای کمر درد استفاده از قرص‌های مخصوص درد کمر است که با سازوکارهای مختلف به تسکین درد در این ناحیه کمک می‌کنند. این داروها هم می‌تواند از داروهای موسوم به NSAIDها مثل ایبوپروفن، ناپروکسن و پیروکسیکام باشد و یا در گروه داروهای شل کننده عضلات قرار بگیرد.
- کمربند طبی: در برخی از انواع کمردردها بستن کمر آن هم با یک کمربند طبی می‌تواند از شدت علائم بکاهد. درواقع بستن کمر از طریق گرم نگه داشتن ناحیه و افزایش خونرسانی به محل آسیب می تواند به بهبود درد کمر کمک کند. گذشته از آن برخی از انواع کمردردها ناشی از اسپاسم عضلانی و گرفتگی کمر است که در چنین مواردی بهترین درمان خانگی گرم نگه داشتن ناحیه است.
البته درمانهای خانگی ذکر شده در درمان دردهای کمر ناشی از بروز مشکل در ستون فقرات و یا عضلات این ناحیه کارساز هستند. اما اگر فرد به کمر درد قاعدگی دچار باشد چطور؟ برای درمان خانگی کمر درد پریودی استراحت، پد گرم کننده، مصرف مسکن، نوشیدن آب و مایعات گرم و همچنین ورزش سبک در کاهش درد نقش موثری دارد.
درمان دارویی کمردرد
شاید اولین گروه از داروها برای درمان کمر درد داروهای مسکن و ضدالتهاب باشند، که البته می‌توان آنها را به صورت بدون نسخه دریافت کرد. با این حال مصرف بی رویه این دسته از داروها با هدف کاهش درد کمر توصیه نمی‌شود. چراکه عوارض جانبی برخی از انواع آنها می‌تواند جبران ناپذیر باشد. مسکن کمر درد می‌تواند به صورت تزریقی، پماد و یا چسب کمر باشد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین درمانهای دارویی خواهیم پرداخت.
درمانهای تزریقی کمردرد و دیسک کمر
یکی از روشهای درمان دیسک کمر به خصوص در مواردیکه بیمار به درمانهای دارویی پاسخ نداده است تزریق اپیدورال است. در این روش داروهای بی حس کننده و استروئیدی به طور مستقیم در ناحیه اپیدورال تزریق می‌شود، و به همین دلیل این روش یکی از سریعترین روشها برای تسکین درد کمر است.
اپیدورال درواقع فضایی است که اطراف ناحیه نخاعی را پوشش می‌دهد. در این فضا ریشه‌های عصبی قرار گرفته‌اند و خونرسانی به این ناحیه در این فضا صورت می‌گیرد. تسکین درد حاصل از تزرریق می‌تواند از چند روز تا چند سال ماندگار باشد. با این حال این روش درمانی یک درمان کوتاه مدت محسوب می‌شود.
شاک ویو تراپی کمر
شاک ویو تراپی یک روش غیرتهاجمی در درمان کمر درد است. در این روش از امواج صوتی با انرژی بالا برای نفوذ به بافت‌های بدن استفاده می‌شود. شاک ویو تراپی با تحریک ناحیه اسکار علاوه بر تجزیه بافت آسیب دیده در ستون فقرات باعث می‌شود مواد مغذی بیشتری به بافت‌ها برسد. این موضوع در درمان دیسک کمر که اغلب ناشی از کاهش مایعات درون دیسکی ایجاد می‌شود می‌تواند کمک کننده باشد.
تکنیک دستی (منوال تراپی)
تکنیک دستی که به آن کایروپراکتیک یا منوال تراپی نیز گفته می‌شود با به تعادل رساندن نظم ستون فقرات به درمان کمردرد کمک می‌کند. در این درمان از وسیله خاصی استفاده نمی‌شود و پزشک متخصص با دست و ایجاد فشارهای بر بخش‌های مختلف ستون فقرات مشکلات ستون فقرات را رفع می‌کند.
اوزون درمانی کمر
در روش اوزون تراپی ترکیبی از گاز اوزون، استروئید و اکسیژن به درون دیسک کمر و فضای اطراف آن تزریق می‌شود. ساز و کار روش اوزون تراپی به این صورت است که در این روش اوزون تزریق شده به داخل دیسک موادی تولید می‌کند که منجر به خنثی شدن برخی از مواد داخل دیسک شده و به این ترتیب تورم دیسک و فشار حاصل از آن بر ریشه‌های عصبی کاهش می‌یابد.
فیزیوتراپی کمر
فیزیوتراپی با هدف بازگردانی قدرت عضلات و حذف فشار اضافی وارد بر مفاصل صورت می‌گیرد. تمرکز این روش درمانی بر کاهش درد و تورم و افزودن دامنه حرکت بیمار است. فیزیوتراپی کمر در درمان کمر درد حاد، کمر درد مزمن، سیاتیک، اسپوندیبوز، اسکولیز و طیف گسترده‌ای از بیماری‌های ستون فقرات نقش دارد و به عنوان یک درمان مکمل توسط پزشکان توصیه می‌شود.
تحریک الکتریکی
تحریک الکتریکی یک درمان نسبتا جدید است که در درمان کمر درد موثر واقع می‌شود؛ در این روش درمانی با تحریک ماهیچه‌ها و عضلات اطراف ناحیه هدف، جریان خون افزایش یافته و سرعت ترمیم بافت‌ها چندین برابر می‌شود. این روش درمانی به کمک امواج الکرتیکی، صوتی و مغناطیسی برای تسکین درد استفاده می‌شود.
طب سوزنی
یکی از درمانهای بحث برانگیز برای کاهش کمر درد طب سوزنی است. این روش درمانی که ریشه در چین باستان دارد با هدف قرار دادن مراکز انرژی خاص در بدن به تسکین درد کمک می‌کند. مراکز انرژی که برای کاهش کمر درد در طب سوزنی مورد استفاده قرار می‌گیرد می‌تواند شامل کف دست، باسن، پایین کمر، کف پا و پشت زانو اشاره کرد. طب سوزنی اگرچه در درمان برآمدگی و فتق دیسک نقش دارد اما در موارد دیسک دژنراتیو (تجزیه دیسک) بی تاثیر است.
پی آر پی کمر
پلاسمای غنی از پلاکت یا پی آر پی از بدن خود بیمار دریافت می‌شود. در داخل پلاسمای خون مقادیر بالایی پلاکت خونی وجود دارد. تزریق این مواد به بدن منجر به تحریک فاکتورهای رشد و درنهایت تسریع در روند ترمیم بیمار می‌شود. این روش درمانی که با تزریق داخل دیسک همراه است در درمان دیسک دژنراتیو، فتق دیسک و پارگی دیسک موثر است.
جراحی کمر
جراحی کمر را می‌توان آخرین مرحله در درمان کمر درد دانست، یعنی وقتی بیمار از روشهای کم تهاجمی نتیجه لازم را دریافت نکرده باشد. جراحی کمر به ر.وشهای مختلفی انجام می‌شود؛ لامینکتومی و دیسکتومی دو مورد از مهم‌ترین عمل‌های دیسک کمر هستند. با این حال جراحی دیسک کمر ریسک بالاتری نسبت به سایر روشهای درمانی دارد و دقیقا به همین دلیل است که پزشک در ابتدا از روشهای کم تهاجمی برای درمان بیماری استفاده می‌کند. عفونت، عود مجدد بیماری، آمبولی ریه، آسیب دیدگی عصبی و ایجاد مشکل در مجاری ادراری برخی از عوارض جراحی کمر است.
- جراحی لامینوتومی: در این روش جراحی بر روی استخوانی که محافظ کانال عصبی است شکافی ایجاد می‌شود تا فشار بر اعصاب نخاعی کاهش یابد.
- جراحی دیسکتومی: در جراحی دیسکتومی برای رفع برآمدگی دیسک بخشی از بخشی از دیسک برداشته می‌شود. در این عمل همچنین دیسک آسیب دیده از کنار عصب برداشته می‌شوند.
نقش تغذیه در درمان کمردرد
تغذیه یکی از فاکتورهای مهم در پیشگیری و در مواردی حتی تسکین درد کمر محسوب می‌شود. اما همانطور که انتظارش را دارید تغذیه مناسب به تنهایی یک روش درمانی محسوب نمی‌شود. مصرف مواد غذایی کاهنده التهاب در بدن می‌تواند به رفع درد و التهاب مفاصل در بدن کمک کند. به همین دلیل در بسیاری از درمانهای خانگی مصرف زردچوبه، روغن زیتون و سایر مواد کاهنده التهاب در بدن توصیه می‌شوند.
همچنین برخی دیگر از مواد غذایی مثل شکر، قهوه و الکل التهاب در بدن را افزایش می‌دهد. به همین دلیل در صدر لیست مواد غذایی مضر برای بدن شکر قرار دارد. همچنین مصرف دخانیات نیز می‌تواند اثراتی التهابی مشابهی در بدن ایجاد کند.
مکمل کمردرد
برخی از مطالعات نشان دهنده ارتباط بین کمبود ویتامین و کمر درد را نشان می‌دهند. ویتامین‌ها و مواد معدنی نقشی کلیدی در سلامت سیستم ایمنی بدن دارد و بدون شک کمبود هر یک از این موارد می‌تواند به کمر درد مبتلا شود. با این حال نقش برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی کلیدی‌تر است. به عنوان مثال:
- ویتامین D به خصوص در زنان یائسه منجر به کاهش انعطاف و قدرت کششی ستون فقرات می‌شود.
- ویتامین C به جذب کلسیم در بدن را افزایش می‌دهد.
- ویتامین های گروه B به کاهش التهاب اعصاب نخاعی کمک می‌کند.
- ویتامین E با رادیکال‌های آزاد در بدن ناشی از التهاب کمر مبارزه کرده و درنهایت منجر به تسکین درد کمر می‌شود.
- ویتامین K در روند شیمیایی انتقال کلسیم به دیسک کمر نقش دارد.
نکاتی برای پیشگیری از کمر درد
کمر درد ناشی از فاکتورهای مختلف سنی، جنسیت، وراثت و سبک زندگی است و نمی‌توان به طور کامل از بروز آن پیشگیری کرد اما با رعایت نکاتی حداقل می‌توان احتمال ابتلا به کمر درد را به شدت کاهش داد. نکاتی که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد از مهم‌ترین کارهایی است که می‌توانید با انجام آنها ریسک ابتلا به کمر درد را کاهش دهید.
- در هنگام بلند کردن اجسام ابتدا بنشینید، زانوها را خم کنید و فاصله جسم از بدن را تا حد امکان کاهش دهید.
- در هنگام رانندگی هر نیم ساعت پیاده شوید تا فشار وارد بر کمر کاهش یابد.
- از کفش مناسب استفاده کنید.
- حرکات ورزشی را زیر نظر یک مربی متخصص انجام دهید.
- اجسام را نکشید.
- به شکم نخوابید.
- سعی کنید به پهلو بخوابید و از یک بالشت باریک بین پاها استفاده کنید.
برای کمر درد به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
اگر دچار آسیب کمر مثل گرفتگی کمر شده اید و پس از چند روز بهبودی را مشاهده نکردید وقت آن رسیده که به پزشک مراجعه کنید. به طور کلی برای درمان بیماری‌های ستون فقرات ناشی از آسیب دیدگی به یک متخصص ارتوپد مراجعه کنید. متخصص می‌تواند با بررسی بالینی و تصویربرداری پزشکی به میزان آسیب وارد شده پی ببرد و درمان را شروع کند. در صورت ابتلا به نقرس و یا آرتروز نیز یک متخصص ارتوپد می‌تواند بهترین گزینه باشد.
نتیجه گیری
کمر درد یک بیماری اسکلتی بسیار رایج است که نمی‌توان آن را مختص گروه خاصی از افراد دانست؛ کمر درد هم در مردان، هم در زنان و هم در جوانان مشاهده می‌شود. علت کمر درد می‌تواند شامل کمر درد مکانیکی، بیماری‌های التهابی و یا سایر بیماری‌ها باشد، کمردردهای مکانیکی مثل بیرون زدگی دیسک، برآمدگی و پارگی دیسک از مهم‌ترین این موارد است. اگرچه آرتروز ستون فقرات می‌تواند علت کمر درد در بسیاری از موارد باشد. درمان کمر درد با توجه به منشا بیماری می‌تواند متفاوت باشد؛ اگرچه درمان خانگی کمر درد معمولا در مراحل اولیه انجام می‌شود و در صورت عدم حصول نتیجه دلخواه دریافت درمانهای دارویی مثل قرص کمردرد، تزریق اپیدورال و درنهایت عمل‌های جراحی کمر به توصیه پزشک انجام می‌شود.
